Je probeert je een gesprek van gisteren te herinneren, maar je partner beweert dat het nooit heeft plaatsgevonden. “Je haalt dingen door elkaar,” zegt hij of zij met een zucht. Je voelt je onzeker. Misschien heb je het inderdaad verkeerd onthouden. Maar ergens diep van binnen weet je dat het wél is gebeurd.
Of je uit je frustratie over iets wat je raakt en de reactie is steevast hetzelfde. “Je overdrijft. Waarom maak je hier zo’n groot probleem van?” In plaats van erkenning te krijgen, begin je te twijfelen aan jezelf. Was het echt zo erg? Stel je je aan?
Als dit vaak gebeurt, kan er sprake zijn van gaslighting. Een vorm van manipulatie die je langzaam het vertrouwen in je eigen gevoelens en herinneringen laat verliezen. Vaak begint het subtiel. Maar na verloop van tijd merk je dat je steeds minder zeker wordt van jezelf en steeds afhankelijker van de ander om te bepalen wat ‘waar’ is.
Langdurige gaslighting kan ervoor zorgen dat je je eigen intuïtie niet meer vertrouwt. Een belangrijke stap in herstel is het terugvinden van je eigen stem en leren luisteren naar wat jíj voelt en ervaart.
Wat is gaslighting?
Gaslighting is een vorm van psychologische manipulatie waarbij iemand je laat twijfelen aan je eigen waarneming, herinneringen en gevoelens. Het gebeurt vaak zo subtiel dat je het pas doorhebt als je al diep in het patroon zit.
De term komt uit de film Gaslight uit 1944, waarin een man zijn vrouw langzaam overtuigt dat ze gek aan het worden is. Hij laat lampen in huis flikkeren, maar als zij dit benoemt, zegt hij dat ze het zich inbeeldt. Hoe vaker hij haar realiteit ontkent, hoe onzekerder ze wordt. Uiteindelijk vertrouwt ze haar eigen waarneming niet meer en is ze volledig afhankelijk van zijn versie van de waarheid.
In relaties werkt gaslighting op een vergelijkbare manier. Je partner ontkent dingen die hij of zij heeft gezegd of gedaan, verdraait de feiten of laat je geloven dat jij de oorzaak bent van de problemen. Misschien krijg je steeds te horen dat je overdreven reageert, te gevoelig bent of dingen verzint. Na een tijdje begin je jezelf in twijfel te trekken. Was het echt zo? Overdrijf ik? Stel ik me aan?
Hoe langer gaslighting doorgaat, hoe meer macht de ander over je krijgt. Je wordt steeds afhankelijker van je partner om te bepalen wat ‘waar’ is. Je past je aan, probeert conflicten te vermijden en raakt langzaam het vertrouwen in je eigen intuïtie kwijt. Dit kan diep ingrijpen op je gevoel van eigenwaarde en zelfs leiden tot angst, stress of depressieve gevoelens.
Herkenbare voorbeelden van Gaslighting
Gaslighting is soms moeilijk te herkennen, omdat het vaak begint met kleine opmerkingen of subtiele verdraaiingen. Je partner zegt iets en ontkent het later, of doet alsof jij overdrijft. In het begin lijkt het onschuldig, maar na verloop van tijd merk je dat je steeds vaker twijfelt aan jezelf.
Mensen die gaslighten doen dit niet altijd bewust of met slechte intenties. Soms is het een overlevingsmechanisme, ontstaan uit angst om controle te verliezen. In plaats van kwetsbaar te zijn en eerlijk te communiceren, verdraaien ze de realiteit om zichzelf te beschermen. Dit betekent niet dat gaslighting minder schadelijk is, maar het kan helpen om te begrijpen waarom iemand zich zo gedraagt.
Hieronder een aantal situaties die veel voorkomen in relaties waar gaslighting een rol speelt.
Ontkenning van de waarheid
Je confronteert je partner met iets wat hij of zij heeft gezegd, maar krijgt meteen te horen: “Dat heb ik nooit gezegd, je verzint dingen.” Je weet bijna zeker dat het wel zo is, maar begint toch te twijfelen. Misschien heb je het verkeerd onthouden?
Tip: Houd een dagboek bij waarin je opschrijft wat er is gezegd of gebeurd. Dit helpt om je herinneringen helder te houden en geeft je bevestiging als je weer begint te twijfelen.
Reflectievraag: Moet ik mezelf vaak verdedigen over wat ik heb gezien of gehoord?
Je gevoelens worden gebagatelliseerd
Elke keer als je aangeeft dat iets je pijn doet, krijg je te horen dat je je aanstelt. “Je bent veel te gevoelig” of “Je moet niet overal zo’n drama van maken.” In plaats van erkenning te krijgen, ga je je schamen voor je emoties.
Tip: Jouw gevoelens zijn altijd geldig. Niemand anders mag bepalen hoe jij iets ervaart. Sta stil bij hoe jij je voelt en zoek steun bij iemand die je vertrouwt.
Reflectievraag: Voel ik me vrij om mijn emoties te uiten in deze relatie, of houd ik ze vaak voor mezelf?
De rollen worden omgedraaid
Je spreekt je partner ergens op aan, maar plotseling ben jij degene die zich moet verdedigen. “Jij bent degene die mij altijd slecht behandelt!” Het gesprek draait volledig om, waardoor jij je schuldig voelt in plaats van gehoord.
Tip: Herken dit patroon en stap niet in de valkuil om jezelf steeds te verdedigen. Blijf bij je eigen gevoel en maak duidelijk waar je grens ligt.
Reflectievraag: Voel ik me vaak schuldig in deze relatie, ook als ik niets verkeerd heb gedaan?
Je wordt gedwongen om jezelf steeds te bewijzen
Je partner verdraait gesprekken of ontkent dingen, waardoor je jezelf keer op keer moet verdedigen. Je probeert sms’jes terug te zoeken of herinnert je details om te bewijzen dat je gelijk hebt. Maar zelfs als je bewijs hebt, wordt het weggewuifd of krijg je te horen dat je overdreven reageert.
Tip: Je hoeft jezelf niet constant te bewijzen. Als iemand structureel jouw waarheid in twijfel trekt, is het niet aan jou om telkens te bewijzen dat je gelijk hebt. Vertrouw op je eigen gevoel.
Reflectievraag: Moet ik vaak op zoek naar bewijs voor mijn eigen herinneringen? Waarom zou dat nodig moeten zijn in een gezonde relatie?
Subtiele gaslighting: een spel van twijfel
Niet alle gaslighting is direct of agressief. Soms gebeurt het juist op een subtiele manier, bijvoorbeeld door passief-agressieve opmerkingen als “Weet je zeker dat dat zo ging?” of “Gek dat jij het zo hebt ervaren.” Dit zorgt ervoor dat je langzaam maar zeker steeds meer aan jezelf twijfelt.
Tip: Let op hoe vaak je het gevoel hebt dat je jezelf moet heroverwegen. Als iemand je structureel aan het twijfelen brengt over wat je ervaart, kan dat een teken zijn van gaslighting.
Reflectievraag: Twijfel ik steeds vaker aan mijn eigen herinneringen en gevoelens?
Schuldgevoel aanpraten
“Als jij niet zo moeilijk deed, hadden we deze ruzie niet.” Je begint te twijfelen. Was het inderdaad jouw schuld? Had je dit kunnen voorkomen? Misschien had je gewoon je mond moeten houden.
Gaslighters leggen de verantwoordelijkheid altijd bij jou. Hoe vaker je de schuld krijgt, hoe minder je nog durft aan te geven wat jou dwarszit.
Tip: Vraag jezelf af of je echt de oorzaak bent van de problemen, of dat de ander de verantwoordelijkheid bij jou probeert neer te leggen. Iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen gedrag.
Reflectievraag: Krijg ik vaak het gevoel dat alles mijn schuld is, ook als ik rationeel weet dat dat niet zo is?
Isolatie door twijfel zaaien
“Je vrienden vinden jou ook vaak te emotioneel.” “Je familie begrijpt jou niet echt.” Door dit soort opmerkingen ga je twijfelen aan de mensen om je heen. Je trekt je terug en praat minder over je relatie, precies wat de gaslighter wil.
Tip: Als je merkt dat je minder deelt met vrienden of familie omdat je bang bent voor hun reactie, probeer dan bewust weer contact op te zoeken. Gaslighters isoleren je vaak zodat je alleen op hen vertrouwt.
Reflectievraag: Heb ik het gevoel dat ik minder contact heb met mijn vrienden en familie sinds deze relatie?
Verwarring creëren met afwisselend gedrag
De ene keer is je partner lief en begripvol, de andere keer laat hij of zij je aan jezelf twijfelen. Dit zorgt ervoor dat je constant op eieren loopt en nooit weet waar je aan toe bent.
Tip: Consistentie is een kenmerk van een gezonde relatie. Als je steeds wordt meegesleurd in extreme stemmingswisselingen, kan dat een teken zijn dat er iets niet klopt.
Reflectievraag: Voel ik me vaak opgelucht als mijn partner wél lief is, alsof ik nooit weet wat ik kan verwachten?
Gaslighting isoleert je niet alleen van anderen, maar ook van jezelf. Hoe vaker je realiteit wordt ontkend, hoe moeilijker het wordt om op je eigen gevoel te vertrouwen. Het herkennen van deze patronen is de eerste stap. Maar weten wat gaslighting is, is niet genoeg. Hoe ga je ermee om en hoe zorg je ervoor dat je weer op jezelf leert vertrouwen?
Zelftest: Is er sprake van gaslighting in jouw relatie?
Beantwoord de onderstaande vragen eerlijk om een beter beeld te krijgen van je relatie.
Deze test is anoniem, je hoeft dus geen e-mail in te vullen. Je krijgt meteen de uitslag te zien, inclusief uitleg.
Optioneel kun je je e-mail invoeren, om kosteloos advies van een ervaren relatietherapeut te krijgen.
Hoe ga je om met gaslighting in je relatie?
Als je merkt dat je jezelf steeds vaker in twijfel trekt, is het goed om stil te staan bij wat er gebeurt. Gaslighting kan diep ingrijpen op je gevoel van eigenwaarde en maakt het steeds moeilijker om op je eigen waarneming te vertrouwen. Maar hoe kun je hiermee omgaan?
Waarom doet iemand aan gaslighting?
Niet iedereen die gaslight, doet dit met de intentie om je te beschadigen. Soms is het een manier om controle te behouden over de relatie of om eigen onzekerheden en angsten te maskeren.
Sommige mensen hebben nooit geleerd om op een gezonde manier met conflicten of emoties om te gaan. In plaats van open en eerlijk te communiceren, verdraaien ze onbewust de waarheid om zichzelf te beschermen. Dit betekent niet dat gaslighting minder schadelijk is, maar het kan helpen om te begrijpen waarom iemand zich zo gedraagt.
Belangrijk om te onthouden: De reden achter gaslighting verandert niets aan de impact die het op jou heeft. Begrip hebben voor iemand anders mag nooit ten koste gaan van je eigen welzijn.
Reflectievraag: Heb ik begrip voor mijn partner op een manier die ten koste gaat van mezelf?
Wat kun je doen als je gaslighting herkent?
Herken het patroon
Het eerste wat je kunt doen, is erkennen dat gaslighting plaatsvindt. Dit kan moeilijk zijn, vooral als je partner je steeds laat twijfelen aan jezelf. Maar zodra je beseft dat het niet aan jou ligt, kun je beginnen met het terugnemen van je kracht.
Tip: Schrijf situaties op waarin je het gevoel hebt dat je realiteit wordt verdraaid. Dit helpt je om patronen te herkennen en vertrouwen te houden in je eigen waarneming.
Reflectievraag: Merk ik dat ik mezelf vaker dan vroeger in twijfel trek?
Blijf bij je eigen waarheid
Gaslighters zullen proberen je te laten twijfelen aan wat je hebt gezien, gehoord of gevoeld. Hoe meer je toegeeft aan hun versie van de realiteit, hoe meer macht ze over je krijgen.
Tip: Zeg tegen jezelf: “Ik weet wat ik heb ervaren, en dat is geldig.” Je hoeft geen eindeloze discussies te voeren om je waarheid te bewijzen.
Reflectievraag: Durf ik op mijn eigen gevoel te vertrouwen, ook als iemand anders het anders ziet?
Stel grenzen
Gaslighting werkt alleen als de ander ruimte krijgt om je realiteit te verdraaien. Door duidelijke grenzen te stellen, kun je jezelf beschermen tegen manipulatie.
Tip: Als je partner je gevoelens ontkent of verdraait, kun je zeggen: “Ik begrijp dat jij het anders ziet, maar dit is hoe ik het heb ervaren.” Hiermee geef je aan dat jouw waarheid telt, zonder in een welles-nietes-discussie te belanden.
Reflectievraag: Voel ik me veilig genoeg in deze relatie om mijn grenzen aan te geven?
Zoek steun bij anderen
Gaslighting kan je isoleren en je laten denken dat jij degene bent die het verkeerd ziet. Praten met iemand die je vertrouwt, kan je helpen om weer helderheid te krijgen.
Tip: Bespreek situaties met een goede vriend, familielid of therapeut. Soms helpt het al om iemand anders te horen zeggen: “Nee, dit is niet normaal.”
Reflectievraag: Durf ik mijn relatie openlijk te bespreken met mensen die dichtbij me staan?
Communiceer zonder in een machtsstrijd te belanden
Gaslighters kunnen in een discussie alles omdraaien, waardoor je uitgeput raakt en jezelf gaat verdedigen. Hoe emotioneler je wordt, hoe makkelijker ze de situatie tegen je kunnen gebruiken.
Tip: Blijf kalm en herhaal je boodschap zonder je te laten meeslepen. In plaats van te bewijzen dat jij gelijk hebt, kun je zeggen: “Ik voel me hier niet prettig bij, en dat mag ik aangeven.”
Reflectievraag: Moet ik vaak discussiëren om serieus genomen te worden?
Overweeg therapie
Gaslighting kan diepe wonden achterlaten, en het is niet altijd makkelijk om hier alleen uit te komen. Therapie kan je helpen om weer op jezelf te leren vertrouwen en gezonde grenzen te stellen.
Tip: Een relatietherapeut kan ook inzicht geven in waarom gaslighting gebeurt en of er een weg naar herstel is. Soms kan therapie helpen om communicatiepatronen te verbeteren, maar in sommige gevallen is afstand nemen de enige manier om jezelf te beschermen.
Reflectievraag: Voel ik dat ik professionele steun kan gebruiken om hier sterker uit te komen?
We zijn samen in therapie gegaan, en voor het eerst kon ik zeggen hoe ik me voelde zonder dat het werd weggewuifd. Het heeft ons geleerd om echt naar elkaar te luisteren.
Gaslighting en codependentie
Gaslighting en codependentie zijn twee dynamieken die elkaar kunnen versterken in een relatie, wat het moeilijk maakt om ongezonde patronen te doorbreken.
Wat is codependentie?
Codependentie is een relatiepatroon waarin je je eigen behoeften en gevoelens opzijzet om aan die van je partner te voldoen. Dit kan leiden tot een ongezonde afhankelijkheid, waarbij je eigenwaarde afhangt van het zorgen voor de ander.
Hoe versterken gaslighting en codependentie elkaar?
In een codependente relatie ben je geneigd de ander tevreden te stellen, soms ten koste van jezelf. Een partner die gaslighting toepast, kan deze neiging versterken door je te laten twijfelen aan je eigen gevoelens en percepties, waardoor je nog afhankelijker wordt.
Voorbeeldsituatie:
Je partner raakt geïrriteerd als je je uitspreekt over iets wat je dwarszit. Hij of zij reageert met: “Je bent zo dramatisch, waarom moet je altijd problemen maken?” In plaats van bij je gevoel te blijven, zeg je snel: “Sorry, ik wil gewoon geen ruzie.” Je slikt je gevoelens in om de harmonie te bewaren, maar voelt je daarna leeg en onzeker. Misschien begin je zelfs te denken dat je écht te gevoelig bent.
Reflectievraag: In hoeverre stel ik mijn eigen behoeften en gevoelens op de tweede plaats om mijn partner tevreden te houden?
Voor een diepgaand begrip van codependentie, inclusief oorzaken en oplossingen, kun je ons artikel “Codependentie: oorzaken en oplossingen” lezen.
Jezelf terugvinden na gaslighting
Gaslighting kan je het gevoel geven dat je grip verliest op jezelf. Hoe vaker je realiteit wordt ontkend, hoe moeilijker het wordt om op je eigen gevoelens en waarnemingen te vertrouwen. Maar het goede nieuws is: je kunt je kracht en zelfvertrouwen terugvinden.
Het begint met bewustwording. Zodra je de patronen herkent, kun je stap voor stap leren om weer op jezelf te vertrouwen. Dat betekent niet dat het makkelijk is, maar wél dat herstel mogelijk is.
Zelfzorg en herstel
Na een relatie met gaslighting kan het voelen alsof je jezelf kwijt bent geraakt. Misschien twijfel je nog steeds aan je eigen oordeel of voel je je emotioneel uitgeput. Daarom is zelfzorg essentieel in je herstelproces.
Omring jezelf met mensen die je steunen
Gaslighting kan je isoleren, waardoor je het gevoel krijgt dat je er alleen voor staat. Contact met mensen die je vertrouwt, helpt om weer helderheid te krijgen en je eigen stem terug te vinden.
Denk aan: een vriendin die écht luistert zonder te oordelen, een familielid bij wie je je veilig voelt of een therapeut die je kan helpen om je eigen gevoelens weer serieus te nemen.
Schrijf je gedachten en gevoelens op
Na langdurige gaslighting kun je moeite hebben om je eigen gevoelens te vertrouwen. Door dagelijks te schrijven over je ervaringen en emoties, kun je beter herkennen wat van jou is en wat je is aangepraat.
Begin klein: schrijf bijvoorbeeld elke dag drie dingen op die je hebt gevoeld of ervaren, zonder ze direct in twijfel te trekken.
Herinner jezelf eraan dat jouw gevoelens geldig zijn
Als je gaslighting hebt meegemaakt, kan het voelen alsof je emoties niet tellen. Maar jouw gevoelens doen er wél toe. Niemand anders heeft het recht om te bepalen wat jij mag voelen of hoe je iets zou moeten ervaren.
Sta stil bij je emoties en stel jezelf de vraag: “Als een goede vriend(in) dit zou voelen, zou ik het dan ook onterecht vinden?” Vaak zijn we veel strenger voor onszelf dan voor anderen.
Geef jezelf tijd
Je hoeft niet meteen volledig te herstellen. Twijfel en onzekerheid horen bij het proces, en dat is oké. Vertrouwen in jezelf opbouwen kost tijd, en elke kleine stap telt.
Wees mild voor jezelf en sta toe dat je soms nog twijfelt. Herstellen van gaslighting is geen rechte lijn, maar elke keer dat je op je eigen gevoel durft te vertrouwen, zet je een stap vooruit.
Waar sta jij nu?
Misschien sta je aan het begin van dit proces en herken je net de patronen. Misschien ben je al stappen aan het zetten om jezelf terug te vinden. Hoe dan ook: het feit dat je dit leest, betekent dat je bezig bent met groei.
Reflectievraag: Wat is één kleine stap die ik vandaag kan zetten om weer dichter bij mezelf te komen?
Je verdient een relatie waarin je wordt gehoord, gezien en gerespecteerd. En boven alles: je verdient het om jezelf te vertrouwen.
Herstellen van gaslighting kost tijd, maar het is mogelijk. Elke keer dat je op jezelf durft te vertrouwen, zet je een stap richting emotionele vrijheid.
Herstellen van gaslighting is niet makkelijk, maar het begint met één ding: weer leren vertrouwen op je eigen gevoel. Dat is precies wat ik nu aan het doen ben.
